اگر مالک حین معامله فضولی در مجلس عقد حضور داشته باشد و سكوت کند، سکوت او به معنای اعلام رضایت نیست و پس از عقد باید رضایت او را جلب کرد.اگر مالک پس از معامله فضولی عقد را رد کند، معامله منتفی است و مالک نمی‌تواند پس از آن عقد را به طور مجدد اجازه دهد. اجازه به معنای اعلام موافقت با معامله فضولی و رد به معنای اعلام مخالفت با معامله فضولی است.
تبعات تاخیر در اعلام اجازه یا رد
رد معامله فضولي می‌تواند به لفظ يا فعل باشد همچنین لازم نيست اعلام اجازه یا رد، فوري باشد. این در حالی است که اگر در اعلام اجازه یا رد، تاخير شود و این تاخیر موجب ورود ضرر به طرف معامله باشد، طرف معامله مي‌تواند عقد را به هم بزند.در صورتی که در این نوع معامله، مالك قبل از اعلام اجازه يا رد فوت کند، اجازه يا رد با وارث او است.اگر فردی نسبت به مال دیگری معامله کند و بعد از آن، مال به نحوي به شخص معامله‌كننده منتقل شود و به ملکیت او درآید؛ مثلا مالک بمیرد و معامله‌کننده یا فضول وارث او باشد و مال به او برسد، در این صورت فضول باید عقد را اجازه کند و صرف تملك به معنای اجازه معامله سابق نیست.
انتقال مال خود و غیر ضمن یک عقد واحد
اگر كسي نسبت به مالي معامله فضولي کند و بعد معلوم شود كه آن مال، ملك معامله‌كننده و متعلق به او بوده يا ملك كسي بوده است كه معامله‌كننده مي‌توانسته از جانب او به عنوان ولیّ (پدر و جد پدری فرد نابالغ) يا وكیل او معامله کند، در اين صورت صحت معامله موكول به اجازه شخص فضول است. در غیر این صورت معامله باطل خواهد بود. همچنین اگر فردی مال خود و مال غير را ضمن عقدی واحد به شخص دیگری منتقل كند یا این دو مال در جریان یک معامله قرار گیرد، معامله نسبت به مال خود او نافذ و صحیح و نسبت به مال غير، فضولي محسوب می‌شود.
معاملات فضولی متعدد درباره یک مال
اگر مالي كه موضوع معامله فضولي بوده است، قبل از اينكه مالك معامله را اجازه يا رد كند، چند بار ديگر نيز مورد معامله قرار گیرد، مالك مي‌تواند هر يك از آن معاملات را كه بخواهد اجازه كند؛ در اين صورت هر عقدی را که اجازه كرد، آن عقد و معاملات بعد از آن نافذ و صحیح است و معاملات سابق و قبل از آن باطل خواهد بود.
زمان تاثیر اجازه یا رد معامله فضولی
نسبت به منافع مالي كه مورد معامله فضولي بوده، اجازه يا رد از روز عقد موثر است. به عنوان مثال اگر زمین زراعی یا باغ معامله شود، محصولات آن زمین و میوه‌های درختان منافع محسوب می‌شود؛ به این معنا که در صورت اجازه معامله، محرز می‌شود که منافع از روز عقد متعلق به طرف معامله بوده و او از همان موقع مالک بوده است همچنین در صورت رد، طرف معامله از همان موقع عقد، ضامن منافع محسوب می‌شود، چرا که بر مالی که متعلق به او نبوده، تسلط داشته است. ضامن منافع بودن در اینجا به این معنا است که باید قیمت منافع را در مدتی که مال در تسلط او بوده است، پرداخت کند، حتی اگر از منافع استفاده نکرده باشد.
مال مثلی و قیمی
اگر فضول، مالي را كه معامله کرده است، به تصرف طرف معامله داده باشد و مالك آن عقد را اجازه نكند، طرف معامله ضامن عين مال و منافع آن است، یعنی باید عین مال را پس بدهد و در صورت تلف عین، در صورتی که مال مثلی باشد، مثل آن و در صورتی که قیمی باشد، قیمت آن را بدهد.همچنین در صورتی که هر گونه عیب و نقصی در مال ایجاد شده باشد حتی اگر خود فضول در ایجاد آن نقشی نداشته باشد، باید آن را جبران کند. به علاوه قیمت منافع را نیز در مدتی که مال در تسلط او بوده است، باید پرداخت کند ولو اینکه از منافع استفاده نکرده باشد.مال مثلی به مالی گفته می‌شود که نظایر فراوان دارد مانند تولیدات نو و کار نکرده کارخانجات که تازه از خط تولید خارج و وارد بازار شده است.مال قیمی نیز به مالی گفته می‌شود که مثل و مانند دقیق نداشته باشد؛ مانند اجناس و اشیا دست دوم.در صورتی که فضول، بهای مالي را كه معامله کرده است، گرفته و در نزد خود داشته باشد و مالك ضمن اجازه و تایید معامله فضولی، به گرفتن بها توسط فضول نيز رضایت دهد، ديگر برای گرفتن قیمت، حق رجوع به طرف معامله را نخواهد داشت.همچنین در صورتي كه مال مورد معامله فضولی به تصرف طرف معامله داده شود، اگر عقد از سوی مالک اجازه نشود؛ طرف معامله نسبت به اصل مال و منافع آن در مدتي كه در تصرف او بوده، ضامن است؛ اگرچه از منافع استفاده نكرده باشد.
ضامن بودن طرف معامله نسبت به عیب مال در مدت تصرف
طرف معامله نیز نسبت به هر عيبي كه در مدت تصرف او در مال مورد معامله ایجاد شده باشد، ضامن است، حتی در صورتی که عیب مزبور توسط او به وجود نیامده باشد. همچنین طرف معامله حق دارد براي پس گرفتن قیمت مالی که پرداخت کرده است، به فضول مراجعه كند.اگر مالک، معامله را اجازه نكند و طرف معامله هم بر فضولي بودن آن عقد جاهل باشد، در این صورت طرف معامله حق دارد براي پس گرفتن قیمتی که پرداخت کرده و نیز كليه خساراتی که از قبل از این معامله دیده است، به فضول مراجعه كند.همچنین در صورتی که بر فضولی بودن معامله عالم بوده باشد، فقط حق مراجعه براي دریافت قیمت را خواهد داشت و حق مراجعه برای دریافت سایر خسارات وارده را ندارد.
جهت ارتباط با وکیل پایه یک دادگستری کلیک کنید - 88019244